TARİH SINAVI

Yasalar, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanoğlunun sınırını kanunlar çizmiştir. Ama Konfiçyüs’ün ifade ettiği gibi yasalar, “büyük sineklerin delip geçtiği küçük sineklerin takılıp kaldığı bir örümcek ağına” dönüşmüştür çoğu zaman.
Kanunları yapan insandır. Yapılan kanunun uygulanabilirliği ve ortaya çıkabilecek sorunlara etkili çözümler getirebilmesi için kanun yapıcıların/yazıcıların insanı ve toplumu çok iyi bilen kişiler olması gerekir. Kanun yazan kişilerin Yunus Emre’nin şiirinde vurguladığı “ilim kendin bilmektir” mısrası çerçevesinde kendini ve toplumu bilen biri olması bu açıdan çok önemli.
Buraya kadar konuştuktan sonra susuyorum. Susuyorum: olması gerekenlerle olanın kıyasını size bırakıyorum. Bana müsaade. Zira bu yazımın sonundaki amacım Anadolu’da hüküm sürmüş devletlerin kanunlarından örnekler vermektir. Böylece lise yıllarına ait bilgilerimizi de tazelemiş oluruz.

Hititlere ait birkaç kanun:
Eğer herhangi bir kişi özgür bir insanın kolunu veya bacağını kırarsa, o kişiye yirmi şekel gümüş öder ve o [davacı] onu serbest bırakır(?)
Eğer herhangi bir kişi kadın ya da erkek kölenin kolunu veya bacağını kırarsa, on şekel gümüş öder ve o [davacı] onu serbest bırakır(?)
Eğer herhangi bir yetişkin bir öküzü çalarsa, eskiden on beş öküz verirdi, fakat şimdi on öküz verir; iki yaşında üç öküz, bir yaşında üç öküz ve sütten yeni kesilmiş dört öküz verir ve o [davacı] onu serbest bırakır(?)
Ege Göçleri ile Anadolu’ya gelmiş olan Balkan kökenli boylardan Frigler’de saban kırmanın, çift bozmanın, öküz öldürmenin cezası ise ölümdü. Öğrencilik yıllarımda Firigler’e dair tarih kitaplarında en çok karşıma çıkan bilgi notu buydu. Bunun gerekçesi olarak da Firigler’in tarıma önem verdiği ileri sürülürdü. Bize öyle söylenmişti. Bizim nazarımızda bu kanunlar Firigler’in “Tapates” adını verdikleri halı ve kilimleri gölgede bırakıyordu.
Ve sonunda günün banko sorusu:
Frig yasalarında öküz öldürmenin ya da saban kırmanın cezası ölümdür. Buna göre, Frigler aşağıdakilerden hangisine önem vermişlerdir?
A) Tarıma B) Hayvanların haklarına C) Demokrasiye D) İnsan haklarına
A şıkkı A şıkkı dediğinizi duyar gibiyim. Aferin size bildiniz.
Hadi size başka bir soru.
Frigler’de öküz öldürmenin cezası ölümse ülkemizde insan öldürmenin cezası nedir?
Bunu bilin de göreyim sizi!

M. Ali ÖZDOĞAN 4 Aralık 2007